ว่าด้วยเรื่องเหตุผล (ตอนที่ 2)

ถ้าเราไม่มีหลักการของเหตุผลเราจะอยู่บนโลกนี้อย่างไร ถ้าเราเกิดมาไร้ซึ่งเหตุผลใดๆ  จะเกิดประโยชน์ในการที่เราไม่รู้ ไม่เข้าใจความเชื่อมโยงของสิ่งต่างๆไหม 

เราทุกคนเคยมีช่วงเวลาของการไร้เหตุผลอยู่เหมือนกัน ในช่วงที่เรายังเป็นเด็ก เราไม่ได้ใช้เหตุผลในการดำเนินชีวิต เราใช้ความรู้สึกที่รับรู้ได้ผ่านสัมผัสทั้งหมดดำเนินชีวิตไป เราไม่ได้มานั่งหาเหตุผลของเรื่องราวใดๆ บนโลกบนนี้ หากคุณนึกไม่ออกว่าเป็นอย่างไร ลองมองเด็กๆแถวบ้านคุณดูสิ เด็กที่ไม่ได้แก่แดดมาจากการดูโทรทัศน์หรือทำในสิ่งที่ผู้ใหญ่ผลักดันให้ทำเพื่อเป็นสิ่งที่พวกเขาต้องการ เด็กๆเหล่านั้นจะมีความสุข สนุก ชอบที่จะเล่น กระโดดโลดเต้นไปกับการใช้ชีวิตอยู่บนโลก ท่าทางในการเดินจะไม่เดินแบบผู้ใหญ่ที่คิดว่าการเดินเต็มสองเท้าเป็นสิ่งที่ควรทำ จะกระโดด ไปมา บ้างวิ่ง ลอยอยู่บนอากาศเสมือนโลกนี้ไร้ซึ่งแรงดึงดูด เหมือนกับว่าตัวของพวกเขาไร้น้ำหนัก พวกเขาพร้อมที่จะรับเพื่อนใหม่อยู่เสมอ ไม่กีดกันด้วยความเป็นชายหญิง ไร้ซึ่งเหตุผลใดๆ จะมาหยุดความสนุกของพวกเขาได้ นอกจากความเป็นเหตุผลของผู้ใหญ่ที่นำใส่เข้าไปในหัวเด็ก บอกว่าให้ทำกริยาการเดินให้ดีบ้างให้ทำเหมือนคนปกติบ้าง เล่นให้น้อยลงบ้าง  ฯลฯ สารพัดจะใส่ลงไปเท่าที่ความเป็นเหตุผลของผู้ใหญ่เหล่านั้นมี หากเราใช้ชีวิตแบบเด็กๆ นั่นอาจจะนำพามาซึ่งความไม่ขัดแย้ง ความไม่ถือตน ความไม่ให้ท้ายตัวเอง และทำให้เรามีความสุขได้เช่นเดียวกับหาความสอดคล้องของเหตุผลเรื่องหนึ่งๆเพื่อที่จะเชื่อบางสิ่งบางอย่างก่อนลงมือทำอะไร

ก่อนที่เราจะมานั่งคิดหาความจริงของเรื่องหนึ่งๆ เพื่อที่เราจะเชื่อต่อแนวคิวหรือความเชื่อใด ถ้าเราไม่รู้ว่าสิ่งใดเชื่อได้หรือไม่ได้ เป็นจริงหรือไม่จริงนั้น อันดับแรกที่ควรพิจารณา คือ มันประโยชน์ที่แท้จริงมากน้อยแค่ไหน ถ้าไม่ได้มีประโยชน์อันใดในการหาข้อเท็จจริง เราก็ควรจะเลิกที่จะหาข้อเท็จจริงเหล่านั้น เช่น ถ้ามีคนมาเล่าให้ฟังว่าเฒ่าแก่ที่เปิดร้านขายอุปกรณ์ก่อสร้างอยู่ปากซอยบ้านมีเมียอยู่หลายจังหวัด ถ้าหากเราเป็นคนที่สนิทชิดเชื้อกับเฒ่าแก่คนนั้นแน่นอนว่าเราอาจจะไม่เชื่อในทันทีทันใดที่รับฟัง แต่ถามว่า จริงๆ แล้วมันจะมีประโยชน์อะไรในการหาข้อเท็จจริงนั้น มันเป็นเพียงหัวข้อหรือประเด็นที่นำมาคุยในยามว่างเท่านั้นเอง ไม่ได้มีสาระอันใดเลย เพราะในโลกที่เราอยู่มีเรื่องราว แนวคิด ความเชื่อ มากมายมหาศาล หากจะนำมานับเป็นของกายภาพ เห็นทีพื้นที่บนโลกนี้จะไม่พอเพียงต่อการวางสิ่งเหล่านั้น หากเรามานั่งคิดทุกเรื่องว่า เรื่องใดเป็นจริง เรื่องใดเป็นเท็จ เรื่องใดควรจะเชื่อ เรื่องใดไม่ควรเชื่อ เราคงต้องใช้เวลาจนหมดช่วงสุดท้ายของลมหายใจเพื่อหาคำตอบของเรื่องราวทั้งหมดนั่น

เมื่อความเชื่อที่มาจากการไตร่ตรอง หาความเชื่อโยงที่สอดคล้องกัน ที่นำพาไปสู่การกระทำ เนื่องจากเห็นว่าความเชื่อนั้นถูกต้องแล้ว ถ้าหากสิ่งที่เราเชื่อมันผิดหละ ซึ่งความเป็นจริงแล้วเราไม่รู้ว่า ความเชื่อใดถูกหรือผิดอย่างแท้จริงร้อยเปอร์เซ็นต์ ไม่หลักเกณฑ์ใดๆจะมาตัดสินนอกเสียจากการใช้การไตร่ตรอง ครุ่นคิด หาความเชื่อมโยงที่เป็นเหตุเป็นผลกัน เมื่อไม่มีความแน่ชัดใดๆ ฉะนั้น เราต้องคอยตรวจสอบแนวคิด ความเชื่อที่เราเชื่อ เราไม่อาจวางใจต่อ แนวคิดหรือความเชื่อใดๆได้ ถึงแม้จะไม่ผิด แต่มันอาจจะนำพาเราไปยึดติดกับบางสิ่งบางอย่างและทำให้เราเสียโอกาสในการเข้าถึงเรื่องอื่นๆ ที่ดีกว่าได้

เหตุผลของมนุษย์มีมากมายเกินจะหยั่งถึงเพื่อที่จะนำมาใช้ให้ได้สิ่งที่ตนเองปรารถนาหรือเพื่อปฏิเสธ ผลักไสไล่ส่งสิ่งที่ตนเองไม่ชอบ เช่น เหตุผลของคนจะเลิกกัน ลึกๆแล้วมันมีแค่ อันเดียวเท่านั้น คือ ฉันไม่เอาเธออีกแล้ว แต่พออีกฝ่ายถามถึงเหตุผลก็หยิบทุกอย่างขึ้นมาพูด เป็นร้อยเป็นพันยังได้ สิ่งที่อีกฝ่ายหนึ่งควรทำคือ ไม่ควรหาเหตุผลกับเขาอีก เพราะมันมีเพียงเหตุผลที่พูดขึ้นเพื่อให้ได้สิ่งที่ต้องการหรือเพื่อปฏิเสธเท่านั้น

และในบางครั้งเราไม่ลงมือกระทำสิ่งใหม่ๆ หรือสิ่งที่เคยคิดว่าไม่เคยจะทำ ไม่อยากทำ คิดว่าทำไม่ได้ทำออกมาแล้วจะไม่ดีเหมือนคนอื่นๆ หรือด้วยเหตุผลใดก็แล้วแต่ที่จะสนับสนุนให้เราไม่ลงมือกระทำ เราควรทดลองลงมือทำสิ่งที่ขัดแย้งกับเหตุผลต่างๆเหล่านั้น เพราะเราไม่มีทางรู้หรอกว่าผลลัพธ์ที่แท้จริงที่ซ่อนอยู่เบื้องหลังของขวากหนามแห่งเหตุผลจะเป็นอย่างไร มันอาจจะเป็นสิ่งที่ดีที่สุดเท่าที่คุณเคยลงมือกระทำมาในช่วงชีวิตของคุณก็เป็นได้